آیه تخییر
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | تخییر |
| واقع در سوره | احزاب |
| شماره آیه | ۲۸ و ۲۹ |
| جزء | ۲۱ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدنی |
| موضوع | اخلاقی- فقهی |
| درباره | اختیار داشتن همسران پیامبر(ص) به طلاق یا زندگی با او |
آیه تخییر (احزاب: ۲۸-۲۹) به اختیار داشتن همسران پیامبر(ص) بین طلاق یا زندگی با وی اشاره دارد.
این آیه، به دنبال مشاجره اهانت‌آمیز برخی از همسران پیامبر با او، بر سر درخواست‌های مادی نازل شد. پیامبر اسلام(ص) به دستور خداوند، زنانش را بین ماندن در کنار خود و زندگی ساده، یا طلاق و بهره‌مندشدن از مال فراوان اختیار داد. آیه تخییر منشأ اختلاف فقهی بین شیعه و اهل سنت درباره چگونگی وقوع طلاق شده است.
آیه و ترجمه
«يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ إِن كُنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَ زِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَ أُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا(۲۸) وَ إِن كُنتُنَّ تُرِدْنَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا(۲۹)» |
ای پیامبر، به زنانت بگو: اگر خواهان زندگی دنیا و زینت‌های آن، هستید، بیایید تا شما را بهره‌مند سازم و به وجهی نیکو رهایتان کنم. و اگر خواهان خدا و پیامبر او و سرای آخرت هستید، خدا به نیکوکارانتان پاداشی بزرگ خواهد داد.
|
شأن نزول و محتوا
بعد از پیروزی مسلمانان در غزوه خیبر، گنجینه آل ابی‌الحقیق به شخص پیامبر اسلام رسید. مطابق با برخی شأن‌نزول‌ها، پیامبر(ص) به دستور خدا محتوای آن گنجینه را بین مسلمانان تقسیم کرد؛ درحالی که همسران پیامبر اسلام(ص)، نیز آن گنجینه را از او مطالبه کردند. پیامبر(ص) هنگامی که همسران خود را از تقسیم گنجینه بین مسلمانان مطلع کرد، آنان به پیامبر(ص) گفتند آیا گمان می کنی اگر ما را طلاق دهی، هم‌شأنی از قوم ما پیدا نمی‌شود که با ما ازدواج کند؟ به دنبال این گفته، پیامبر اسلام(ص) به دستور خدا ۲۹ روز از همسرانش کناره‌گیری نمود تا آیه تخییر نازل شد.
کتاب کافی، در روایتی به نقل از امام صادق(ع)، این گفته را به حفصه و در روایت دیگری به زینب بنت جحش نسبت داده است. در تفسیر نمونه آمده است، این درخواست همسران پیامبر(ص) در شرایطی بوده که بسیاری از مؤمنان در سختی زندگی می‌کرده و خانه‌ای برای زندگی نداشته‌اند. بر مبنای روایات دیگری که طبری از مفسران اهل سنت در شأن نزول آیه در تفسیر خود نقل کرده، این آیه به خاطر درخواست عایشه از پیامبر مبنی بر برای زیاد نمودن نفقه همسران پیامبر یا به خاطر غیرت عایشه در حق دیگران همسران پیامبر نازل شد.
به عقیده علامه طباطبایی و آیت الله مکارم شیرازی، پیامبر در صورت طلاق، علاوه بر مهریه، مالی نیز به آنها می‌داد تا با آن بتوانند زندگی کنند. طبرسی در تفسیر مجمع البیان، به نقل از برخی مفسران، منظور از «تخییر» را اختیار داشتن همسران پیامبر(ص) بین دنیا و آخرت دانسته است.
اختلاف فقهی
«آیه تخییر» منشأ برخی اختلافات فقهی شده است. برخی از اهل سنت با تکیه بر این آیه معتقدند که برای جدایی زن و مرد از یکدیگر، نیازی به خواندن صیغه طلاق نبوده و اگر زنی بین جدایی یا زندگی کردن با شوهرش، جدایی را انتخاب کرد، طلاق انجام شده است. همچنین برخی صرف مخیر کردن زن بین رفتن یا ماندن را نوعی طلاق دانسته‌اند. در مقابل، به باور فقهای شیعه، اختیار دادنِ به زن بین ماندن یا رفتن، طلاق نبوده و برای طلاق باید صیغه طلاق به همراه شرایطش خوانده شود.
پانویس
- ↑ گنجینه زر و زیور خاندان ابی‌الحقیق که معمولاً در عروسی‌های مکه کرایه داده می‌شد(واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۷۱)
- ↑ برای تفصیل رجوع کنید: واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۷۱ و ۶۷۲
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۹۲.
- ↑ کلینی، كافى، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۳۸، ح۲
- ↑ کلینی، كافى، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۳۸، ح۴
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۲۷۹.
- ↑ طبرى، جامع البيان، ۱۴۱۲ق، ج۲۱، ص۹۹ تا ۱۰۱
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۲۸۱؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۳۰۵ و ۳۰۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۵۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۵۵؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۴۱۲.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۳، ص۷۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۵۵.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۳، ص۷۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۵۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۵۵؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۴۱۲.
منابع
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد،آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت، موسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طبرانی، التفسیرالکبیر: تفسیر القرآن الکریم(طبرانی)، اردن، دارالکتاب الثقافی، چاپ اول، ۲۰۰۸م.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۲ق.
- قمى، على بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۳۶۳ش.
- کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، اسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۹ق.